Nồi hơi công nghiệp là trái tim của nhiều quy trình sản xuất trong các ngành thực phẩm, nước uống, hóa chất, dược phẩm, may mặc, giặt ủi hay khách sạn. Tuy nhiên, hiệu suất hoạt động của thiết bị nhiệt công nghiệp này phụ thuộc rất nhiều vào việc bảo trì định kỳ. Trong bài viết này, Maruse Engineering sẽ hướng dẫn chi tiết các bước bảo trì nồi hơi đúng chuẩn, giúp doanh nghiệp bạn vận hành hiệu quả và tiết kiệm chi phí.
Trong các hệ thống sản xuất hiện đại, nồi hơi công nghiệp đóng vai trò trung tâm trong việc cung cấp nhiệt năng ổn định cho nhiều quy trình then chốt. Dù được thiết kế bền bỉ, nhưng theo thời gian, thiết bị này vẫn cần được bảo trì định kỳ để đảm bảo an toàn và hiệu suất vận hành. Đặc biệt với các ngành yêu cầu khắt khe như thực phẩm, dược phẩm, hóa chất hay khách sạn, việc bảo trì đúng cách không chỉ giảm nguy cơ sự cố mà còn tối ưu chi phí vận hành. Vậy bảo trì nồi hơi như thế nào là đúng chuẩn? Có quy trình cụ thể nào cho nồi hơi điện công nghiệp hay không?
Bài viết dưới đây sẽ hướng dẫn chi tiết từ A–Z cách bảo trì thiết bị nhiệt công nghiệp một cách hiệu quả, thực tế và dễ áp dụng cho doanh nghiệp.
1. Tại sao cần bảo trì nồi hơi công nghiệp?
1.1 Đảm bảo an toàn cho nhà máy và người lao động
Nồi hơi hoạt động ở áp suất cao, nhiệt độ lớn, nếu không được bảo trì thường xuyên có thể dẫn đến sự cố nghiêm trọng, đe dọa tới tính mạng và tài sản. Bảo trì giúp phát hiện sớm rò rỉ, hỏng hóc, phòng tránh các tai nạn công nghiệp.
1.2 Nâng cao hiệu suất vận hành
Việc lịch bảo trì giúp nồi hơi đạt hiệu suất nhiệt tối ưu, giảm tiêu hao nhiên liệu, đồng thời ngăn ngừa hỏng hóc bất ngờ. Đặc biệt với các loại nồi hơi điện công nghiệp, bảo trì định kỳ giúp hệ thống điện trở, bộ điều khiển vận hành ổn định, tiết kiệm năng lượng.
1.3 Kéo dài tuổi thọ nồi hơi
Bảo trì đúng cách sẽ giúp lò hơi công nghiệp vận hành bền bỉ, giảm tần suất sửa chữa lớn và tiết kiệm chi phí vận hành lâu dài. Đặc biệt với những hệ thống vận hành liên tục như trong nhà máy thực phẩm hay khách sạn, việc gián đoạn hoạt động sẽ gây tổn thất lớn.
2. Tiêu chuẩn an toàn khi bảo trì nồi hơi
Đối với một thiết bị có áp suất và nhiệt độ cao như nồi hơi công nghiệp, việc bảo trì không đơn thuần là vệ sinh hay kiểm tra thông thường. Nó cần tuân thủ các quy chuẩn nghiêm ngặt để đảm bảo an toàn tuyệt đối cho cả thiết bị lẫn con người vận hành. Dưới đây là hai yêu cầu quan trọng mà bất kỳ doanh nghiệp nào cũng cần nắm rõ:
2.1 Tuân thủ TCVN 12728:2019 và TCVN 8366:2010
TCVN 12728:2019 là tiêu chuẩn kỹ thuật quốc gia quy định về việc kiểm định an toàn thiết bị áp lực như lò hơi. Tiêu chuẩn này bao gồm quy trình kiểm định ban đầu, kiểm định định kỳ và kiểm định bất thường (sau khi sửa chữa lớn hoặc có sự cố). Doanh nghiệp cần tuân thủ nghiêm túc các mốc thời gian và nội dung kiểm định để được cấp phép vận hành.
TCVN 8366:2010 quy định về thiết kế, chế tạo và kiểm tra bình chịu áp lực. Dù nồi hơi là hệ thống phức tạp hơn bình chịu áp lực thông thường, các yêu cầu trong tiêu chuẩn này vẫn áp dụng cho các bộ phận chịu áp như buồng đốt, ống dẫn, nắp đậy…
Đối với người mới tìm hiểu, có thể hiểu đơn giản rằng: nếu nồi hơi không được kiểm định hoặc kiểm định sai quy trình, sẽ không được phép vận hành và tiềm ẩn rủi ro nổ cực kỳ nguy hiểm. Việc bảo trì định kỳ theo chuẩn sẽ giúp bạn yên tâm hơn về độ an toàn và hợp pháp khi sử dụng.
2.2 Nhân sự chính quy, đã qua đào tạo
Không phải ai cũng có thể thực hiện bảo trì nồi hơi. Những người được giao nhiệm vụ này bắt buộc phải:
- Có chứng chỉ vận hành nồi hơi/lò hơi do cơ quan chức năng cấp.
- Được đào tạo bài bản về an toàn thiết bị nhiệt công nghiệp.
- Hiểu rõ quy trình vận hành, vị trí các van, đồng hồ, bộ điều khiển và các nguy cơ tiềm ẩn.
Việc bảo trì sai cách, ví dụ như xả đáy khi áp suất chưa giảm, hoặc mở nắp kiểm tra khi trong nồi vẫn còn áp lực… đều có thể gây nổ hơi, bỏng nặng hoặc cháy nổ toàn hệ thống. Do đó, doanh nghiệp cần đặc biệt chú trọng đến việc lựa chọn đội ngũ kỹ thuật có chuyên môn cao, hoặc sử dụng dịch vụ bảo trì từ các đơn vị uy tín như Maruse để đảm bảo an toàn tuyệt đối.
3. Quy trình bảo trì nồi hơi công nghiệp theo chu kỳ
Một trong những yếu tố then chốt để đảm bảo nồi hơi công nghiệp vận hành ổn định là thực hiện bảo trì theo chu kỳ hợp lý. Việc bảo trì cần được chia nhỏ theo từng mốc thời gian cụ thể như hàng ngày, hàng tuần, hàng tháng… để đảm bảo không bỏ sót bất kỳ rủi ro tiềm ẩn nào. Dưới đây là quy trình gợi ý chuẩn mà doanh nghiệp nên áp dụng:
3.1 Bảo trì hàng ngày
Đây là các thao tác kiểm tra cơ bản nhưng vô cùng quan trọng, thường được thực hiện bởi kỹ thuật viên vận hành:
- Kiểm tra áp suất và nhiệt độ vận hành: đảm bảo thông số nằm trong giới hạn an toàn theo thiết kế.
- Xả đáy ngắn: loại bỏ cặn bẩn tích tụ ở đáy nồi hơi, giúp ngăn ngừa cáu cặn và ăn mòn.
- Kiểm tra mực nước và tín hiệu cảnh báo: đảm bảo hệ thống điều khiển tự động, cảm biến hoạt động chính xác.
- Ghi nhật ký vận hành: theo dõi các chỉ số bất thường, phát hiện lỗi từ sớm.
Lưu ý cho người mới: Không xả đáy khi áp suất đang cao. Hãy xả đáy vào cuối ca làm việc, sau khi dừng lò và áp suất đã giảm an toàn.
3.2 Bảo trì hàng tuần
Mỗi tuần, nên có một đợt kiểm tra sâu hơn bởi tổ bảo trì hoặc đội kỹ thuật:
- Kiểm tra van an toàn, bơm nước, đồng hồ áp suất: đảm bảo thiết bị đo lường chính xác.
- Vệ sinh đầu đốt, buồng đốt và ống khói: loại bỏ muội than hoặc tro tích tụ.
- Thử nghiệm hệ thống bảo vệ: relay quá nhiệt, cảm biến cạn nước, hệ thống cắt điện khẩn cấp.
Lưu ý: Đối với nồi hơi điện công nghiệp, cần chú ý kiểm tra bảng điện và rơ-le nhiệt tự động.
3.3 Bảo trì hàng tháng
Đây là kỳ kiểm tra bán chuyên sâu, cần có kỹ sư hoặc đơn vị dịch vụ hỗ trợ:
- Mở nắp thân nồi: kiểm tra bên trong có cáu cặn, rò rỉ hay mòn thiết bị không.
- Đo chất lượng nước cấp: kiểm tra độ cứng, pH, TDS và xử lý nước nếu vượt chuẩn.
- Kiểm tra lớp bảo ôn và vỏ nồi: đảm bảo cách nhiệt hiệu quả và không thất thoát nhiệt.
3.4 Bảo trì 6 tháng và hàng năm
Đây là kỳ bảo trì lớn (đại tu) nhằm kiểm tra tổng thể toàn bộ hệ thống:
- Vệ sinh toàn bộ ống lửa, ống khói, ống dẫn hơi.
- Kiểm tra điện trở, cách điện, hệ thống điều khiển tự động.
- Thay thế các chi tiết mòn như ron, đệm, cảm biến, van cũ.
- Thực hiện kiểm định kỹ thuật theo TCVN.
Gợi ý chuyên sâu: Nên lên lịch bảo trì đại tu vào các đợt giãn ca sản xuất hoặc kỳ nghỉ để không ảnh hưởng đến năng suất nhà máy.
Tóm lại, việc chia nhỏ và tuân thủ lịch bảo trì định kỳ không chỉ giúp đảm bảo an toàn mà còn giúp doanh nghiệp kiểm soát tốt chi phí, hạn chế tối đa các sự cố bất ngờ xảy ra trong quá trình sản xuất.
4. Bảo trì nồi hơi khi ngừng vận hành tạm thời
Trong quá trình sản xuất, sẽ có những thời điểm doanh nghiệp cần tạm ngừng vận hành nồi hơi do bảo trì dây chuyền, giãn ca, hoặc nghỉ lễ dài ngày. Tuy nhiên, nếu không xử lý đúng cách trong giai đoạn này, thiết bị có thể bị ăn mòn, cáu cặn hoặc hư hỏng nghiêm trọng. Dưới đây là hai phương pháp bảo trì phổ biến khi tạm ngưng hoạt động:
4.1 Bảo trì khô (Dry Preservation)
Phương pháp này áp dụng khi nồi hơi dự kiến ngưng hoạt động trên 3 tháng. Mục tiêu là giữ khô toàn bộ bên trong thiết bị để tránh hiện tượng ăn mòn do hơi ẩm:
- Bước 1: Tháo toàn bộ nước khỏi nồi hơi sau khi đã dừng hoạt động và làm nguội.
- Bước 2: Dùng khí khô hoặc quạt để sấy khô bên trong thân nồi.
- Bước 3: Đặt các chất hút ẩm (silica gel, vôi sống…) vào các khoang chứa và buồng đốt.
- Bước 4: Đóng kín tất cả các cửa van, bịt kín ống khói, ống dẫn để tránh hơi ẩm xâm nhập.
Lưu ý: Kiểm tra định kỳ chất hút ẩm và thay mới nếu cần thiết. Đây là phương pháp bảo vệ thiết bị hiệu quả trong thời gian dài.
4.2 Bảo trì ướt (Wet Preservation)
Áp dụng khi thời gian dừng nồi hơi dưới 3 tháng. Phương pháp này giúp duy trì môi trường bão hòa hơi nước trong nồi để ngăn ngừa oxy tiếp xúc với kim loại:
- Bước 1: Làm sạch và đổ đầy nước vào nồi hơi (nên sử dụng nước đã xử lý để giảm rủi ro cáu cặn).
- Bước 2: Đun nhẹ nồi hơi ở nhiệt độ khoảng 90–100°C trong 30–60 phút để khử khí hòa tan như oxy, CO₂.
- Bước 3: Đóng kín toàn bộ van, cửa xả để nước ngập hệ thống trong trạng thái yếm khí.
Lưu ý: Không áp dụng phương pháp này khi nồi hơi có hiện tượng rò rỉ hoặc cần sửa chữa lớn. Nếu không kiểm soát tốt, nước trong nồi có thể bị ô nhiễm và gây cáu cặn sau khi vận hành lại.. Tối ưu hiệu suất và ngăn ngừa cáu cặn
5. Tối ưu hiệu suất và ngăn ngừa cáu cặn
Một trong những nguyên nhân phổ biến khiến nồi hơi công nghiệp nhanh xuống cấp là sự tích tụ cáu cặn trong ống dẫn nhiệt, đáy nồi và điện trở đốt. Cáu cặn làm giảm hiệu suất truyền nhiệt, gây quá nhiệt cục bộ và tiêu tốn nhiên liệu. Vì vậy, doanh nghiệp cần thực hiện các biện pháp dưới đây để giữ cho nồi hơi luôn sạch và hoạt động tối ưu:
Xả đáy là thao tác cơ bản nhưng vô cùng quan trọng để loại bỏ chất rắn không hoà tan trong nước:
- Tần suất: nên thực hiện xả đáy mỗi ngày, đặc biệt sau mỗi ca vận hành.
- Thời điểm: xả vào cuối ca, sau khi áp suất đã giảm an toàn.
- Thời lượng: xả ngắn, nhiều lần sẽ hiệu quả hơn so với xả dài, giúp tránh thất thoát nhiệt và nước lớn.
5.2 Kiểm soát chất lượng nước cấp
Chất lượng nước đầu vào ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng gây cáu cặn, ăn mòn và hiệu suất truyền nhiệt:
- Sử dụng hệ thống làm mềm nước: giúp loại bỏ ion Ca²⁺, Mg²⁺ gây cứng nước.
- Đo định kỳ các chỉ số: bao gồm độ pH (nên duy trì 9–11), độ kiềm, độ dẫn điện (TDS), độ cứng.
- Thay nước định kỳ: đặc biệt khi nồng độ muối tích tụ vượt quá ngưỡng cho phép.
5.3 Sử dụng hóa chất tẩy cáu cặn định kỳ
Đối với hệ thống vận hành lâu dài, cáu cặn vẫn có thể tích tụ dù đã xử lý nước tốt:
- Hóa chất khử cặn: như EDTA, phosphat, polymer… có thể sử dụng định kỳ để hoà tan cáu cặn nhẹ.
- Tẩy rửa toàn bộ: kết hợp hóa chất và cơ học (dùng bàn chải mềm, thiết bị phun rửa áp lực thấp) mỗi 6–12 tháng/lần.
5.4 Lắp thiết bị đo và cảnh báo tự động
Để kiểm soát hiệu quả và cảnh báo sớm:
- Lắp cảm biến TDS online: cảnh báo khi nước cấp vượt ngưỡng độ dẫn điện.
- Hệ thống cảnh báo áp suất/nhiệt độ: giúp phát hiện sớm tình trạng vận hành bất thường, giảm nguy cơ sinh cặn do quá nhiệt.
6. Những điểm cần lưu ý khi bảo trì nồi hơi điện công nghiệp
Nồi hơi điện công nghiệp ngày càng được sử dụng phổ biến nhờ tính an toàn, dễ điều khiển và thân thiện với môi trường. Tuy nhiên, hệ thống điện cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro nếu không được kiểm tra thường xuyên. Dưới đây là các điểm đặc biệt cần lưu ý khi bảo trì:
6.1 Kiểm tra hệ thống điện
- Đo trở cách điện định kỳ.
- Kiểm tra relay, rơ-le nhiệt, bộ điều khiển tự động.
6.2 Bảo dưỡng bộ gia nhiệt
- Làm sạch điện trở đốt.
- Đảm bảo hệ thống ngắt an toàn hoạt động ổn định.
6.3 Tối ưu vận hành tự động hóa
- Kiểm tra phần mềm điều khiển PLC (nếu có).
- Đảm bảo hệ thống tự động điều chỉnh nhiệt, áp hoạt động chính xác.
Việc bảo trì đúng cách sẽ giúp nồi hơi điện công nghiệp đạt hiệu suất tối đa, tiết kiệm điện và giảm thiểu nguy cơ hư hỏng, gián đoạn sản xuất.
Kết luận
Việc bảo trì nồi hơi công nghiệp không chỉ là yêu cầu kỹ thuật mà còn là một phần chiến lược quản lý thiết bị thông minh của doanh nghiệp. Dù bạn sử dụng nồi hơi điện công nghiệp hay lò hơi công suất lớn dùng nhiên liệu, Maruse Engineering luôn sẵn sàng đồng hành cùng bạn trong việc tư vấn, bảo trì và tối ưu vận hành hệ thống thiết bị nhiệt công nghiệp.
Liên hệ với Maruse ngay hôm nay để được tư vấn giải pháp nồi hơi phù hợp nhất với nhu cầu sản xuất của bạn!